Το θέμα του υπερβολικού αριθμού καισαρικών τομών τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο, την ίδια στιγμή που οι άλλες χώρες μειώνουν τους αριθμούς αυτούς, εκτέθηκε πρόσφατα στην «Εφ.Συν.» («Τα ιδιωτικά μαιευτήρια επιμένουν στην καισαρική», 15/3/2017).

Αφορμή στάθηκε το πόρισμα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για τις καισαρικές στην Ελλάδα, που και σε αυτό είναι δυστυχώς πρωταθλήτρια, με ποσοστά 57% όταν στην υπόλοιπη Ε.Ε. το ποσοστό δεν ξεπερνά το 30%, ενώ ο ΠΟΥ θεωρεί αποδεκτό όριο το 15%.

Δυστυχώς κοινή διαπίστωση είναι ότι η «μόδα» των καισαρικών μπορεί να καθιερώθηκε αρχικά στα ιδιωτικά μαιευτήρια, αλλά παρόμοια μεγάλος είναι πλέον και ο αριθμός καισαρικών ή… χειρουργικών επιπλοκών και στα δημόσια νοσοκομεία.

Η πρόθεση της σημερινής ηγεσίας του υπουργείου Υγείας να συμβάλει στην προσπάθεια μείωσης των καισαρικών και ο προβληματισμός των φορέων υγείας αποτυπώθηκαν και στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής (30/3/2017).

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι διαφορετικές απόψεις των χειρουργών γυναικολόγων, των μαιών αλλά και του νεοσύστατου Παρατηρητηρίου Μαιευτικής Βίας.

Παρ’ όλες τις επιστημονικές καταγραφές σειράς παθήσεων, κινδύνων και επιπλοκών που σχετίζονται με την επιλογή των καισαρικών τομών σε ό,τι αφορά τόσο την ίδια την έγκυο όσο και τη μετέπειτα εμφάνιση παθήσεων στο παιδί, στην Ελλάδα φαίνεται ότι έχει εγκατασταθεί για τα καλά η νοοτροπία του φόβου μπροστά στον φυσιολογικό τοκετό που αναγκαστικά συμβαδίζει και με την οικονομική διάσταση της προσαυξημένης αμοιβής και της αδιατάρακτης καθημερινότητας των ιατρικών πράξεων εντός των ωραρίων εργασίας, με προγραμματισμένα τα χειρουργεία τοκετών.

Ο Δ. Λουτράδης (πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μαιευτικής) παραδεχόμενος τα δυσανάλογα υψηλά ποσοστά καισαρικών τόνισε:

«Η εξήγηση για το φαινόμενο αυτό είναι πολυδιάστατη και δεν μπορεί να αποδοθεί a priori στην κακή άσκηση της ιατρικής από τους επαγγελματίες υγείας στον χώρο της μαιευτικής. Οι ενδείξεις για την καισαρική τομή είναι σαφώς καθορισμένες και δεν είναι δυνατόν να αγνοηθούν, να παρερμηνευτούν κατά το δοκούν».

Ο κ. Λουτράδης απέδωσε την επιλογή της καισαρικής κυρίως στις γυναίκες (στη μεγάλη ηλικία που γεννούν πλέον οι Ελληνίδες, στην εξωσωματική γονιμοποίηση, στον φόβο, στις συχνές μηνύσεις και αγωγές κατά γιατρών που δεν προχώρησαν σε καισαρική τομή κ.λπ.).

Τέλος, σημείωσε ότι λόγω υποστελέχωσης των νοσοκομείων δεν δίνεται η δυνατότητα του φυσιολογικού τοκετού.

Ωστόσο στις αιτιάσεις αυτές του γυναικολόγου απάντησαν αναλυτικά όχι μόνον οι εκπρόσωποι των μαιών αλλά και βουλευτές, τονίζοντας την απόλυτη ανυπαρξία καταγραφής αναγκαίων στοιχείων που να οδηγήσουν σε ασφαλή συμπεράσματα.

Ο υπουργός Υγείας Ανδρέας Ξανθός ανέφερε μεταξύ άλλων ότι:

«Εχουμε ζητήσει από το ΚΕΣΥΥ να επικαιροποιήσει αν χρειαστεί τις κατευθυντήριες οδηγίες (για το πότε επιβάλλεται μια καισαρική) –με χαρά ακούω ότι υπάρχουν αυτές από το 2014–, το θέμα είναι, όμως, να υπάρξει ένας μηχανισμός που θα ελέγξει την υλοποίηση και την εφαρμογή των κατευθυντήριων οδηγιών.

»Πρέπει να δοθεί αυτό το σήμα, κατά την άποψή μου και από την επιστημονική κοινότητα που οφείλει να πρωτοστατήσει σε αυτή την καμπάνια που θα πείσει όλους ότι μπορούν σε αυτή τη χώρα να τηρηθούν τα υγειονομικά στάνταρ, να τηρηθούν οι κατευθυντήριες οδηγίες που ισχύουν σε όλες τις χώρες του κόσμου, χωρίς κανέναν κίνδυνο, με την ίδια ασφάλεια και με την ίδια φροντίδα και ευαισθησία απέναντι σε ένα πολύ σημαντικό γεγονός, όπως είναι ο τοκετός και η γέννηση».

Παρέμβαση της Κωνσταντίνας Νούσια*

(*Mαία με πολυετή πείρα στην προετοιμασία και εκτέλεση του φυσικού τοκετού και ταυτόχρονα μέλος του Παρατηρητηρίου μαιευτικής βίας)

Η εγκυμοσύνη ως βιολογική διεργασία και ο τοκετός ως φυσικό φαινόμενο αποτελούν εκ φύσεως μη ιατρικοποιημένες πράξεις που συντελούνται αυτόματα.

Η πορεία προς τη μητρότητα στις περισσότερες περιπτώσεις βαίνει χωρίς επιπλοκές.

Η Ελληνίδα, ωστόσο, φαίνεται να βιώνει πολλές ιατρικές παρεμβάσεις, η πλειονότητα των οποίων εφαρμόζεται χωρίς ιατρική αιτιολόγηση.

Αποτελεί η Ελληνίδα, λοιπόν, την εξαίρεση στον φυσικό κανόνα;

Ποιος είναι ο λόγος που το πρόβλημα αυτό είναι τόσο εκτεταμένο στη χώρα μας;

Κατά κύριο λόγο, ο παράγοντας που επηρεάζει την αύξηση των παρεμβατικών τοκετών και δη των καισαρικών τομών είναι η ιατρικοποίηση της γέννας.

Η κουλτούρα της κοινωνίας σχετικά με τον τοκετό περιστρέφεται γύρω από την ανασφάλεια, την ελλιπή προετοιμασία και ενημέρωση και την πεποίθηση ότι ο γιατρός ή η μαία έχει πάντοτε δίκιο.

Αύξηση εν καιρώ κρίσης

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι η καισαρική τομή μπορεί να σώσει ζωές.

Η αναίτια χρήση της όμως εκθέτει μητέρες και παιδιά σε κινδύνους τόσο βραχυπρόθεσμους όσο και μακροπρόθεσμους.

Αυτοάνοσα νοσήματα, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1, παχυσαρκία, λεμφοβλαστική λευχαιμία, άσθμα, αλλεργίες και αυτισμός φαίνεται να εμφανίζονται συχνότερα σε παιδιά που γεννήθηκαν με καισαρική τομή.

Η δε επιβάρυνση για τη μητέρα περιλαμβάνει κινδύνους όπως η υστερεκτομή, η αιμορραγία και η λοίμωξη, αλλά και η πιθανότητα εμφάνισης συμφύσεων, επιπωματικού/διεισδυτικού πλακούντα, αποκόλλησης πλακούντα και έκτοπης κύησης σε επόμενη εγκυμοσύνης, όπως και η αδυναμία τεκνοποίησης από έναν αριθμό τοκετών και πάνω.

Η Ελλάδα έχει ξεπεράσει κατά πολύ το όριο του ΠΟΥ με αυξητική τάση και μάλιστα εν καιρώ κρίσης.

Το ποσοστό αυτό αυξάνεται σε συγκεκριμένες περιόδους (λ.χ. πριν από αργίες ή διακοπές).

Ενδεικτικά αξίζει να αναφερθεί ότι σε μεγάλο μαιευτικό νοσοκομείο του ΕΣΥ στο α’ εξάμηνο του 2015 το σύνολο των τοκετών ήταν 1.971.

Από αυτούς τους τοκετούς το 66,6% ήταν καισαρικές τομές και πιο συγκεκριμένα σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΣΥnet στα αντίστοιχα ΚΕΝ (Κλειστά Ενοποιημένα Νοσήλια) καταχωρίστηκαν:

◼ 5 φυσιολογικοί τοκετοί,

◼ 653 κολπικοί τοκετοί με χειρουργική επέμβαση,

◼ 1.313 τοκετοί με καισαρική τομή.

Προκαλεί ερωτήματα πώς το 99,7% τοκετών στο συγκεκριμένο νοσοκομείο παρουσιάζει επιπλοκές που οδηγούν στη χρήση καισαρικών τομών και χειρουργικών επεμβάσεων.

Εγκαλείται η χώρα μας

Αξιοσημείωτο είναι ότι το ζήτημα των αυξημένων καισαρικών τομών στη χώρα μας έχει απασχολήσει τους διεθνείς οργανισμούς.

Στη 54η σύνοδο της Επιτροπής των Ην. Εθνών για την εξάλειψη των διακρίσεων κατά των γυναικών (CEDAW) και συγκεκριμένα στην 7η περιοδική έκθεση για την Ελλάδα, εγκαλείται η χώρα μας ότι οφείλει «να μειώσει τον αριθμό καισαρικών τομών…».

Δυστυχώς οι δείκτες εξακολουθούν να τραβούν την ανηφόρα.

Τα προαναφερόμενα ποσοστά κάνουν αισθητό το πρόβλημα της μαιευτικής βίας στην Ελλάδα.

Για τον λόγο αυτό συστάθηκε το Παρατηρητήριο Μαιευτικής Βίας Ελλάδας-OVO Hellas, το οποίο αποτελεί τον 9ο αντίστοιχο μη κερδοσκοπικό οργανισμό παγκοσμίως.

Στόχος του είναι η ανάδειξη του φαινομένου των αναίτιων παρεμβάσεων στη χώρα μας, καθώς θεωρεί ότι στην πλειοψηφία τους αποτελούν μαιευτική βία ως μορφή έμφυλης βίας και εκμετάλλευσης της σχέσης ασθενούς-ιατρού.

Στηρίζεται στη συλλογή καταγγελιών περιστατικών μαιευτικής βίας και υποστηρίζει μητέρες που υπέστησαν ανάλογες πρακτικές σε δημόσιες και ιδιωτικές δομές υγείας.

«Οι ωδίνες του τοκετού είναι αποτέλεσμα του γυναικείου σώματος»

H Κωνσταντίνα Νούσια, απαντά σε πέντε εωτήματα της «Εφ. Συν.».«Ο φυσιολογικός τοκετός που συμβαίνει ύστερα από αυτόματη έναρξη, αποτελεί ένα φυσικό φαινόμενο. Με την κατάλληλη προγεννητική προετοιμασία της γυναίκας από μαία, ο τοκετός μπορεί να αποτυπωθεί ως μια θετική και υπέροχη εμπειρία» μας λέει:

1) Δημόσια-ιδιωτικά μαιευτήρια «κοινή πολιτική»! Πώς εξηγείται; Θα περίμενε κανείς στο δημόσιο που δεν υπάρχουν ποσοστά κερδών με βάση και τον αριθμό επεμβάσεων τα πράγματα να είναι πιο… φυσιολογικά.

«Η απάντηση κρύβεται κυρίως στη βάση του συστήματος της προγεννητικής υγείας.

Το μοντέλο που έχει επικρατήσει τα τελευταία χρόνια στηρίζεται στην ιατρικοποίηση της εγκυμοσύνης και του τοκετού.

Ως εκ τούτου, η ελλιπής εκπαίδευση αλλά και η νοοτροπία της Ελληνίδας να αναζητά μόνο τον γιατρό στην παρακολούθηση της χαμηλού κίνδυνου εγκυμοσύνης και όχι μαία (που άλλωστε έχει εκπαιδευτεί στη διενέργεια του φυσικού τοκετού), όπως γίνεται σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη, στη Σκανδιναβία, αλλά και στην Αμερική, οδηγεί στην υπάρχουσα πραγματικότητα. Το πρόβλημα είναι συστημικό.

Σίγουρα, παίζουν ρόλο και άλλες παθογένειες, όπως η διαμορφωμένη πλέον κουλτούρα της Ελληνίδας υπέρ της καισαρικής, η έλλειψη πρωτοκόλλων και η εφαρμογή τους στις πραγματικές ενδείξεις της καισαρικής».

2) Πώς εξηγείται η παρατήρηση που κάνετε για τον υπερβολικό αριθμό «επιπλοκών» στον φυσιολογικό τοκετό; Για όποιον το αντιλαμβάνεται δεν μπορεί παρά να υποκρύπτει μεγαλύτερη αμοιβή του γιατρού και μεγαλύτερο κόστος για το Ταμείο. Ισχύει αυτό;

«Σύμφωνα με τα ΚΕΝ (Κλειστά Ενοποιημένα Νοσήλια), ο ΕΟΠΥΥ αποζημιώνει για τον φυσιολογικό τοκετό 600 €, για τον φυσιολογικό τοκετό με “επιπλοκές” που απαιτούν χειρουργική παρέμβαση 800 €, ενώ για την καισαρική 1.200 €.

Το γιατί δηλώνεται τόσο μεγάλος αριθμός επιπλοκών στους φυσιολογικούς τοκετούς είτε ολοκληρωθούν κολπικά είτε καταλήξουν σε καισαρική τομή, θα πρέπει να ερωτηθούν άμεσα οι αρμόδιοι των κλινικών, μέσω του υπουργείου Υγείας».

3) Ποιοι ακριβώς είναι οι πόνοι που τρομάζουν και που δεν τους βιώνει μια μητέρα στην καισαρική άσχετα με τον χρόνο ανάρρωσης, που προφανώς είναι ελάχιστος στο φυσιολογικό τοκετό;

«Ο φυσιολογικός τοκετός που συμβαίνει ύστερα από αυτόματη έναρξη, αποτελεί ένα φυσικό φαινόμενο. Με την κατάλληλη προγεννητική προετοιμασία της γυναίκας από μαία, ο τοκετός μπορεί να αποτυπωθεί ως μια θετική και υπέροχη εμπειρία. Ε

ίναι σημαντικό για τις γυναίκες να αντιληφθούν ότι οι ωδίνες του τοκετού είναι αποτέλεσμα του ίδιου τους του σώματος, άρα δεν είναι ένας πόνος ανυπέρβλητος.

Αντίθετα, ο πόνος του χειρουργείου, όπως αναφέρεται στην πλειονότητα των περιπτώσεων, έρχεται κατόπιν του τοκετού.

Μάλιστα, σύμφωνα με μελέτες, η φυσική κατάσταση της μητέρας χρειάζεται ώς και 2 μήνες για να ανακάμψει από μια καισαρική.

Το υπουργείο Υγείας θα πρέπει να προβεί άμεσα σε καμπάνια υπέρ του φυσιολογικού τοκετού και να εξηγεί ότι η καισαρική είναι απαραίτητη μόνον όταν διατρέχει κίνδυνο η δυάδα μητέρας-παιδιού».

4) Μπορείτε να κωδικοποιήσετε τις προτάσεις σας που μπορεί να οδηγήσουν σε μείωση της βιομηχανίας των καισαρικών;

◼ «Δημιουργία κέντρων φυσικού τοκετού, τα οποία θα απαρτίζονται από μαίες και εκεί θα μπορούν να διεξάγονται όλοι οι φυσιολογικοί τοκετοί χαμηλού κινδύνου.

◼ Δυνατότητα μαιοκεντρικής περιγεννητικής παρακολούθησης στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας.

◼ Δυνατότητα συνταγογράφησης παραπομπών για εκτέλεση διαγνωστικών πράξεων και ορισμένων φαρμάκων στον ΕΟΠΥΥ σε όλες τις μαίες, που είναι ένα νομικά κατοχυρωμένο δικαίωμα των μαιών εδώ και πολλές δεκαετίες στην Ελλάδα.

◼ Δημιουργία κρατικής επιδημιολογικής βάσης δεδομένων, η οποία θα περιλαμβάνει εκτός από το είδος του τοκετού και στοιχεία όπως: ώρα τοκετού, ηλικία μητέρας, εβδομάδα κύησης, μονήρη ή πολύδυμη κύηση, κύηση από εξωσωματική γονιμοποίηση κ.λπ. Ετσι θα υπάρξουν επιτέλους στατιστικά δεδομένα και θα δημιουργούνται κατάλληλες δράσεις για τη διόρθωση τυχόν λανθασμένων πρακτικών.

◼ Κατάρτιση των επαγγελματιών υγείας σχετικά με τον φυσιολογικό τοκετό και φυσιολογικό τοκετό έπειτα από καισαρική -ΦΥΤΜΑΚ, με δημιουργία κέντρων προσομοίωσης, στα οποία οι επαγγελματίες θα εκπαιδεύονται σε διάφορα σενάρια φυσιολογικού τοκετού.

◼ Καμπάνια ενημέρωσης της Ελληνίδας σχετικά με τον φυσιολογικό τοκετό ως την πλέον ασφαλή επιλογή για εκείνη και το μωρό της».

5) Πώς είμαστε βέβαιοι ότι δεν προωθεί ο ΠΟΥ τον φυσιολογικό τοκετό μόνο και μόνο για να μειωθούν τα έξοδα των ασφαλιστικών ταμείων και των μεγάλων ασφαλιστικών ιδιωτικών εταιρειών;

«Ο ΠΟΥ καταβάλλει τη μέγιστη δυνατή προσπάθεια για τη μείωση των καισαρικών τομών στην Ελλάδα.

Αυτό συμβαίνει επειδή αναγνωρίζει από τα ευρήματα σημαντικών μελετών τα βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα προβλήματα που δημιουργούνται σε μητέρα και μωρό από τη διενέργεια μιας αναίτιας καισαρικής τομής»